Türkiye'de hatta, dünyada ilk kez Coca-Cola'ya karşı, içeriğini açıklaması için dava açıldı. Coca-Cola, "hiç kimseye açıklamam" dediği sırını açıkladı mı?

Türkiye'de hatta, dünyada ilk kez 15 Eylül 2006 günü Coca-Cola'ya karşı, içeriğini açıklaması için Antalya Tüketici Mahkemesinde davası açıldı...

Açılan davada, merkezi Atlanta'da olan ve 1886 yılında Eczacı Dr. John S.Pemberton tarafından faaliyete geçen Coca-Cola, 120 yıllık geçmişi ile "dünyanın hiçbir yerinde hiç kimseye açıklamam" dediği sırını açıklayacak mıydı? Bu nedenle geçen gün (19 Mart 2007) açılan davanın 3. duruşması yapıldı.

Taraflar mahkemeye 100 sayfayı geçkin açıklamada bulundu. Coca-Cola mahkemeye savunma amaçlı verdiği dosyada (24 sayfa savunma metni, 18 sayfa belge) üretim, içerik ve ambalaj olmak üzere istenilen her hususa açıklık getirdi. Gözden kaçan, Coca-Cola açıklamam dediği "Ticari Sır" ın ne olduğunu da açıkladı. (!) Antalya tüketici mahkemesi kararını verdi ve Coca-Cola davasını bir üst mahkemeye taşınmasının yolunu açtı.

Yargı bundan sonra nasıl bir karar verir. Yargılama sonucunda, Coca-Cola ürün etiketlerinde bir değişiklik kararı çıkar mı? Bu yönde bir karar çıkarsa, verilen karar diğer benzer içecekler için de kullanılır mı, tabii ki merak konusudur. Bekleyip göreceğiz...

Diğer tarafta, Coca-Cola davasını yargıya taşıyan bir kişi olarak, şuana kadar beklentilerim büyük ölçüde gerçekleşti. Türk adalet sisteminde, bilinçli ve duyarlı bir tüketici olarak böylesi bir davanın üstelik Coca-Cola'ya karşı açılabileceği kanıtlandı. Dünyada binlerce haber yapıldı. On binlerce insan, yapılan haber ve açılan formlarda Coca-Cola davasına ilişkin düşüncelerini dile getirdiler.

Mahkeme tarafında ise Coco-Cola avukatları aracılığı ile yaptığı savunmada, Coca-Cola ürünlerinde, "... içeriğinde bulunan Coca-Cola Özütü nün içeriğinin ürün üzerinde..." belirtilmemesini, "ürünün ayırıcı lezzet ve kalitesi Coca-Cola Özütü sayesinde elde edilmekte..." olduğundan dolayı açıklanmadığını belirtti... Coca-Cola avukatı, Coca-Cola Özütü nün Coca-Cola'nın ticari sırı olarak "100 yılı aşkın bir süredir" muhafaza edildiğini, onun için de Coca-Cola Özütü nü açıklanmasını isteyen " davacı tarafın dilekçesini ve beyanlarını kabul etmiyoruz", dedi. Mahkemeden de, haklı olarak, "Davanın reddine karar...", verilmesini istedi. Fakat, mahkemeye verdiği Coco-Cola formülünün bileşim çizelgesinde;

Şeker : %10.58 W/V
Fosforik Asit : 0.544 G/L
Kafein : 150 MG/L
Coca-Cola Özütü : %0.015 W/V (!!!)
Karamel : %0.11
Karbondioksit : 7.5 G/L


Anlaşılacağa üzere açılan dava sonucunda, Coca-Cola'da bilinmeyen formülü değil, Coca-Cola Özütü olduğu resmiyet kazandı. O zaman, Coca-Cola Özütü nün ne olduğu araştırıldığında, Coca-Cola'nın çok merak edilen sırı da ortaya çıkacaktı.

- İlk önce; Türk Dil Kurumunun verilerinde "Özüt" nedir ona bakalım.

Biyoloji terimler sözlüğünde özüt: Herhangi bir organ ve dokunun mekanik olarak parçalanmasıyla (homojenizasyon) elde edilen yapı. Ekstrakt.
Türkçe. : hülâsa Latince.: extra: dışarda İngilizce.: extract Fransızca.: extrait Almanca.: Extrakt

Biyoloji terimler sözlüğünde özüt: Sıkıştırma, parçalama, çözme vb. yöntemlerle bulunduğu ortamdan ayrılan sıvı özdek.
T. : eskstrat, hulasa İng.: extract Fr.: extrait Alm.: Extrakt

Kimya terimler sözlüğünde özüt: (hulâsa) (kimya)
T. : hülâsa Fr.: extrait

Orta öğretim terimleri Kılavuzunda özüt: Özel süreçlerle töz ayrıştırılmış öğe.
T. : ekstre, hulasa İng.: extract Fr.: extrait

Uygulayım terimleri sözlüğünde özüt: Özütleme süreçleri ile, filizlerinden özütlenmiş olan element.
İng.: Extract Fr.: extrait Alm.: Extract

Metalbilimi işlem terimleri sözlüğünde özüt: Bir maddenin özünü çıkarma, özünü elde etme, ekstrakt.
İng.: extract

Özüt'ün hangi anlamları ifade ettiğini öğrendikten sonra,

- İkinci olarak; Coca-Cola avukatı, Coca-Cola Formülü olarak tanımlanan Coca-Cola Özütü" gıda aromalarının karışımdır. Aroma maddeleri ürüne tat vermek için ilave edilen maddelerdir..." dediği için "aroma" ne anlam geliyor ona da bir bakalım.

Besin hijyen ve teknoloji terimler sözlüğünde aroma: Gıdaların duyusal muayenelerinde çiğneme ve yutkunma sonucunda hissedilen tat ve kokunun birlikte oluşturdukları haz verici duyum, rayiha.
İng.: aroma

Coca-Cola savunmasında yer alan, Özüt ve Aroma'nın ne anlama geldiğini öğrendikten sonra ara bir toparlama yapacak olursak. Herhangi bir maddenin (organ veya doku) ezme-parçalama işlemi ile özü çıkartılıyor, yapılan işlem ile elde edilen "öz", söz konusu Coco-Cola'da kullanılıyorsa "öz" ün rengiyle birlikte damağımızda yutkunurken hissettiklerimiz ile aldığımız koku, o maddenin aromasının verdiği haz oluyordu...

Antalya Tüketici Mahkemesinde açılan davada, Coca-Cola'yı savunan avukatların mahkemeye verdikleri savunmada, Coca-Cola gerçeğinde bilinmeyenin, esrarengiz kasalarda gizlenen formül değil, yalnızca Coca-Cola içerisinde yer alan "özden" üretildiği açıklandı. O zaman bilinmesi gereken ve ticari sır olmaktan çıkan bir husus vardı. O da, o "öz" hangi canlıdan (hayvan ve bitki) elde edilmişti? Ortada bir formül değil, bir hayvan veya bitki olması gerekiyor.

Yapmış olduğumuz bir araştırma sonucunda, aslında bu maddenin, gıda katkı maddelerinde renklendirici (boya) olarak bilinen "Cochineal" (Coccus cacti ve Dactylopius coccus ) ismi ile anılan, başta Meksika olmak üzere, Kanarya Adaları, Şili, Peru ve Bolivya'da bulunan Opuntia cinsi kaktüs üzerinde yaşayan bir tür böcek türü olduğu bilgisine hemen ulaşıldı...

Günümüzde, Cochineal böceği doğal ortamda kaktüs bitkisine kene gibi yapışarak hayatını sürdürürken, tüketim alanının büyüklüğünden dolayı kültürel olarak da yetiştirilmektedir... Bizim aradığımız özüt ise Cochineal böceğinin dişisi ve larvalarından elde ediliyordu...

- Larva nedir?

Biyolojik terimler sözlüğünde larva: Ergin karakterlerini kazanmadan önceki genç hayvan. 2. Tüm başkalaşım gösteren böceklerde yumurtadan çıkan ve pupa evresine girmemiş olan kanatsız, genel olarak kurt biçimindeki evre. Tırtıl, kurtçuk.
Lat.: larva:hayalet İng.: larva Fr.: larve Alm.: Larve

Orta öğrenim terimler sözlüğünde larva: bk, kurtçuk:

Zooloji terimler sözlüğünde larva : (karşılık: kurtçuk), (Lât. larva = hayalet) 1. Ergin karakterlerini kazanmadan önce bağımsız olan genç hayvan, 2. Tüm-başkalaşma gösteren böceklerde, yumurtadan çıkan henüz pupa evresine geçmemiş, kanatsız, genel olarak kurt biçimindeki genç hayvan tipi.
T. : sürfe Lat.: larva İng.: larva Fr.: larve Alm.: Larve

Parazitoloji terimler sözlüğünde larva : 1. Bir çok zoolojik grupta görülen ilk gelişim evresi. 2. Ergin karakterlerini kazanmadan önceki genç hayvan. 3. Tam başkalaşım gösteren böceklerde yumurtadan çıkan ve pupa evresine girmemiş kanatsız, genel olarak kurt biçimindeki evre. 4. Böceklerin, solucanların ve öteki metamorfoza sahip türlerin yaşam sikluslarında yumurtadan sonraki solucan veya kurt benzeri evre. 5. Helmint ve eklem bacaklıların fertil olmayan gelişim evresi, tırtıl, kurtçuk.
İng.: larva, larvae, maggots, tadpoles, maggot, tadpole

Su ürünleri temel bilimler terimler sözlüğünde larva : Meydana geldiğinde ebeveynine benzemeyen canlı.

Su ürünleri yetiştiriliciliği terimler sözlüğünde larva : Bazı hayvanların hayat devrelerinde görülen ve metamorfoz sonucunda ergin formuna benzeyecek duruma gelinceye kadarki evresi.

Larva'nın ne olduğunu ve ne anlama geldiğini öğrendik. Aztek ve Maya köylüsü yüz yıllardır altın kadar değer verdikleri Cochineal böceği ve larvalarını toplayıp silindir ile ezerek özünü çıkarttı ve elde ettikleri özü kazanda kaynatarak iplerini boyadı. Böylelikle Amerikan yerlileri dünyanın turkuvazdan sonraki en güzel büyülü renklerinden birisi olan Carmine'yi (karmen-kırmızı-kızıl,*) elde etti. Sonra işin içine kimya girdi. Cochineal böceği ve larvalarından elde edilen özüt kimyasal işlem sonrası "Carmine pigmenti" (pigment: bitki ve hayvanlardan elde edilen boya) adı verildi. "Carmine pigmenti" daha çok dokumacılıkta boya maddesi olarak kullanıldı. Carmine'dan ilk etkilenen Amerika kıtasını işgal eden İngilizler oldu. Carmine renginin kıtada da çok sevildiğini fark eden İngilizler, belki de yerlilere şirin gözükmek adına askeri üniformalarında Carmine rengini kullandı. Amerikanın, Avusturalya'nın işgalinde, Carmine renkli askeri üniforma giyen İngilizler yerlilere eziyet (öldürdü) etti. Batı Carmine'yi İngiliz askeri üniformasından sonra, Cochineal böceğinin larva özütü olarak çeşitli gıda maddelerinde kullanmaya başladı ve yaklaşık 150 bin Cochineal böceğinden bir kilogram boya elde etti.

"Cochineal" kimyada EC 120 kodu ve Carminic Acid (Karminik asit - C22H20O13 )adı ve formülü ile anıldı. Tanımlaması yapılırken de, "Kırmızı, pahalı olduğu için ender kullanılır. Alkollü içecekler Embriyo için zararlıdır. Aşırı duyarlılık, hiper-aktiflik." belirtiler gösterir açıklaması yapıldı. (- -) (**)

Şimdi sıkı durun, Türkiye'de yürürlükte olan gıda kodeksine göre üretilen, "gıdalarda kullanılan renklendiriciler tebliğinin, renklendiricilerin kullanımının 5. maddesinde", - Renklendiricilerin kullanımı ile ilgili hükümlerin, c) şıkında, "sadece Ek-1 de belirtilen maddeler gıda maddelerinde renklendirici olarak kullanılabilir", denilmiştir. Ek-1 de ise, "EC (European Community) 120 kodu ile belirtilen, Cochineal-Koşineal, Karminik asit, Karminler'e 75470 E renk indeks numarası" verilmiştir. (***)

Demek oluyor ki, Türkiye'deki tüketici yasasına göre, Coca-Cola'nın açıklamak istemediği Cochineal böceğinin larva özütü olan Carminic Acid'in, içeceklerde kullanmasında bir sakınca yoktur.

Merak ettim, acaba bu izini verenler ve tebliğe imza atanlar, Cochineal-Koşineal böceği hayvan olduğu için, vejetaryenleri uyarma gereğini hiç duymadılar mı? Yine, Cochineal-Koşineal bir böcek türü olmasından dolayı bir çok dinde yenmesinin günah olduğu biliniyor mu?

Dinlerine bağlı olarak yaşayan Yahudilerin, "denizdeki balığın örtünmüş (pullu), karada yaşayan hayvanların çatal ve geviş getirmesini ararken, asla böcek türü gıdalar tüketmediğin" de biliyoruz. O zaman, Coca-Cola'ya karşı durularak, aslında Yahudi düşmanlığı yapılıyor söylemleri bir paradoks muydu? Sanırım, "ah" bu dünya demek gerekiyor. Benzer yalanlar ile İNSANLAR yalnızca bir birine düşman edilmişti. Ne için "dünya içeceği" olmak adına.

Üstelik Avrupa'da çok yaygın olan ve Türkiye'de uygulanmaya konulan kosher sertifikası (****) var iken, Hahamlar dünyada bu izni Coca-Cola'ya nasıl verdi?

Anlaşılacağı üzere, hayvan kökenli Cochineal böceğinin larva özütü Carmine kırmızısı daha çok meşrubat sanayinde renklendirici olarak tüketilmiş. Ortada açıklanmayan formül değil, yalnızca Coca-Cola Özütü vardı! O özütte yalnızca tüketici tarafından bilinmiyordu. Bütün hadise, Cochineal böceğinin larva özütü Carmine ve formül meraklılarına da C22H20O13

Devam edelim, Coca-Cola'nın mahkemeye yaptığı savunma dosyasına koyduğu eklerin son bölümünde bir Yargıtay kararı var. O kararda, " AYIPLI MALDAN SORUMLULUK (Ortada Ayıp Sayılan Bir Eksikliğin Olması-Maldaki Eksikliğin Önemli Olması-Ayıbın Malın Yarar ve Zararına Alıcıya Geçtiği Anda Varolması ve Bilmeden Satın Alması (!)" yazılıdır.

Şimdi mini bir anket yapalım, acaba içtiğiniz Coca-Cola Özütü'nin, Cochineal böceğinin larva özütü olduğunu biliyor musunuz? Sorusunu soralım. Alacağımız yanıt on milyonda "1" olacaktır.

"Carmine" Coca-Cola'ya renklerini verdi. O da yetmedi, Coca-Cola 1931 yılında tanıtımlarında kullandığı Noel Baba'nın kostüm rengini, çocuklar üzerinde daha çok etkili olması için büyülü Carmine kırmızısına dönüştürdü!!! İngiliz askerlerini üniforma rengini hatırladınız mı?

Daha bitmedi. Antalya Tüketici Mahkemesinde açılan davayı başta Coca-Cola olmak üzere, Türkiye'deki çoğu basın-yayın organları çok fazla ciddiye almadı. Cemaat, tarikat ve kulluk geleneği olsa gerek, o büyük bir kuruluş uğraşılmaz anlayışı, davanın nedenlerini mercek altına alınmasına engel oldu. Ne de olsa Coca-Cola'nın büyük oranda reklam bütçesi vardı. İstedikleri her türden değerler ile oyun oynayacaklar. Ayıbı kendileri yapacak, fakat siz yalnızca tüketici olacaksınız. Sesinizi çıkartmayacaksınız. Soru sormayacaksınız. Ne verilirse onu alacaksınız... Verdikleri kadar düşüneceksiniz. Coca-Cola'nın mahkemeye yazılı olarak verdiği ifadeyi aynen aktarıyorum, "...tartışmasız olarak..." kabul edeceksiniz...

- Cochineal böceğinin larva özütü Carmine'yi kullanan yalnızca Coca-Cola mı? Ve Coca-Cola sağlığa zararlı mı?

- Açın bir dava öğrenin, bizden bu kadar... Biz Coca-Cola'ya yalnızca içeriğini açıkla dedik.

Ayrıca, edindiğimiz bu bilgileri bir araya getirmemiz, Coca-Cola'nın mahkemeye sunduğu bilgiler sayesinde oldu. Onun için Coca-Cola'ya teşekkür ediyoruz.

Sonuç : Coca-Cola yüzyıllardır az bilinen sırının adı, "GÜNAH"!!!


Muammer KARABULUT
Noel Baba Barış Konseyi
Yönetim Kurulu Başkanı


(*) Kızılla, şarap kızılı arasındaki koyu kızıldır. Karmen sözü Latince carminumdan bozmadır. Bu renk İngilizce'de crimson olarak da bilinir. Gerek Latince carminum, gerek ingilizce crimson Arapça kırmızıdan bozmadır. Türkçe de kızılla eşanlamlı olarak kullanılan kırmızı sözünün Arapça özgünü olan bu söz gerçekte karmenin karşılığıdır. Karmen ayrıca bir kızıl doku boyasının da adıdır. Bu boya biti ( Coccus cacti, dûded-üs sabbag) adlı bir kabuklu bitin (koşnil) bit kızılı (cochineal) adı verilen kurutulmuş dişilerinin şaplanmasıyla elde edilir (6, 22). Coccinellinum (6, 22) veya koşnilin olarak da bilinir. Doç. Dr. Süreyya ÜLKER, Marmara Ü. Tıp Fakültesi Patoloji ABD, Türk Dili Dergisi.

(**), (- -) Dikkat edin- bazı insan guruplarının sağlığına belirli bir zarar oluşturur. Dr.Peter Mnasfield'ın ve Fewlicity Lawrence'ın derlemesi olan, Additives: Your Complete Survival Guide (Londra:Century Hutchinson,1986) kitabından alınmıştır. Alıntıyı yapan ise Deniz ERTAN, GIDA KATKI MADDELERİ: Tüketiciye Kılavuz. https://www.ada.net.tr/mutfak/katki.html

(***) Türkiye Gıda ve içecek Sanayi Dernekler Federasyonu web sitesi.

(****) Dindar Yahudilerin yiyecek ve içeceklerinin içeriği konusundaki tüm kuralları kapsayan belge. Söz konusu belge Türkiye'de, Türkiye Hahambaşılık onayı ile verilmektedir.

Kaynak: www.tepkimiz.net